Trong Kinh Kê Diễn Nghĩa, nếu các thiên trước nói về căn mệnh, hình thể, huyết thống và sát pháp, thì phần tiếp theo này mở ra một tầng tư duy hoàn toàn khác: vận hành của chiến kê không nằm ở chiêu thức, mà nằm ở chu kỳ. Không có chiến kê nào mạnh mãi, cũng không có chiến kê nào yếu mãi. Thắng – bại – hưng – suy đều nằm trong Kê Vận, một vòng luân hồi vô hình nhưng chi phối toàn bộ sinh – chiến – dưỡng của kê thủ.
Kê Vận Luân Hồi không phải mê tín, daga79 cho biết đó là tổng hòa của sinh lý, thời điểm, tâm lực và môi trường. Người hiểu vận thì nuôi kê như dưỡng thời; kẻ không hiểu vận thì nuôi kê như đốt lực, càng đánh càng tàn.
Khái niệm Kê Vận – khi chiến kê cũng có “thời”
Trong Kinh cổ, chữ “vận” không đồng nghĩa với may rủi. Vận là sự chuyển động tuần hoàn của lực, có khởi – có thịnh – có suy – có hồi. Chiến kê cũng vậy. Từ khi nở cho đến lúc vào độ, từ lúc lên pin cho đến khi ra trường, mọi thứ đều đi theo một chu kỳ lực sinh học – tâm lý – cơ học.
Kê thủ lão luyện không hỏi “con gà này mạnh không”, mà hỏi: nó đang ở pha nào của vận? Đúng pha thì một con gà thường cũng hóa dữ; sai pha thì thần kê cũng hóa phàm.
Bốn pha của Kê Vận Luân Hồi
Chu kỳ Kê Vận được chia thành bốn pha nối tiếp nhau, không thể đảo lộn, không thể ép vượt.
Tích vận là giai đoạn âm thầm tích lũy. Chiến kê ở pha này không bộc phát, không sắc bén, nhưng nội lực đang gom lại. Xương chắc dần, gân bền dần, hô hấp sâu hơn, giấc ngủ dài hơn. Gà ở tích vận mà bị ép đấu, ép xổ, ép pin sớm thì vận bị gãy, sau này khó lên đỉnh.
Khai vận là giai đoạn mở lực. Các phản xạ bắt đầu nhanh, mắt tinh, chân nhẹ, cổ linh hoạt. Đây là lúc kê thủ cảm nhận rõ “gà đang vào”. Tuy nhiên, khai vận chỉ là cửa mở, chưa phải lúc xung trận lớn. Ai nhầm khai vận là cực vận thường đốt hết lực ngay từ đầu.
Cực vận là đỉnh chu kỳ. Lực – tâm – thân đồng bộ. Đòn ra không thừa, né không sớm, chịu đòn mà không loạn khí. Cực vận không kéo dài, thường chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian rất ngắn. Mọi trận lớn đều phải rơi đúng vào pha này.
Hồi vận là giai đoạn thu lực. Gà chậm lại, không còn sắc, dễ mệt, nhưng nếu được dưỡng đúng thì hồi vận chính là tiền đề cho tích vận mới. Kê thủ ngu ngốc coi hồi vận là “xuống gà” và bỏ; kê thủ hiểu đạo coi hồi vận là lúc tái sinh chu kỳ.
Nhịp lực – bí mật mà người ngoài không thấy
Kê Vận là vòng lớn, còn Nhịp Lực là dao động nhỏ bên trong. Có gà lên cực vận nhưng nhịp lực lệch, đánh vẫn thua. Nhịp lực thể hiện ở ba yếu tố: thở – bước – nhịp ra đòn.
Gà có nhịp lực chuẩn thì thở sâu, đều; bước chân không gấp; đòn ra đúng thời điểm, không thừa không thiếu. Gà nhịp lực lệch thường há miệng sớm, bước chân nặng, ra đòn gấp nhưng hụt lực.
Người đọc Kinh Kê Diễn Nghĩa phần này cần hiểu: nhịp lực không chỉnh bằng thuốc, mà chỉnh bằng thời gian và nhịp sinh hoạt.
Dưỡng kê theo chu kỳ, không theo cảm tính
Sai lầm lớn nhất của kê thủ hiện đại là nuôi theo cảm xúc. Thấy gà sung thì ép tập; thấy gà lì thì đánh lớn. Kinh dạy ngược lại: nuôi theo chu kỳ, không theo cảm giác.
Ở tích vận, ưu tiên thả nhẹ, ăn vừa, ngủ sâu. Ở khai vận, tăng dần vận động nhưng giảm stress. Ở cực vận, giữ ổn định, không thay đổi đột ngột. Ở hồi vận, giảm tập, tăng phục hồi, tuyệt đối không ép pin.
Dưỡng kê đúng vận giúp gà không cần thuốc vẫn bền; dưỡng sai vận thì thuốc mạnh cũng không cứu được.
Kê thủ – người giữ nhịp cho chiến kê
Trong Kinh Kê Diễn Nghĩa, chiến kê không tự quyết vận, mà kê thủ là người giữ nhịp. Thời cho ăn, giờ thả, cường độ tập, không gian nuôi… tất cả đều ảnh hưởng trực tiếp đến nhịp lực.
Kê thủ nóng vội tạo nhịp gấp; kê thủ thiếu hiểu biết tạo nhịp loạn; chỉ kê thủ tĩnh mới giữ được nhịp đều. Vì vậy, nuôi kê cũng là tu tâm. Người tâm loạn thì kê loạn; người tâm ổn thì kê ổn.
Khi nào nên đánh – khi nào nên giữ
Thiên này của Kinh đặc biệt nhấn mạnh: không phải lúc nào gà mạnh cũng nên đánh. Có những thời điểm cực vận ngắn nhưng trùng ngày xấu, môi trường lạ, đối thủ lệch nhịp – đánh vào sẽ gãy vận.
Ngược lại, có lúc gà chỉ ở cuối khai vận nhưng gặp đúng thế trận, đúng nhịp, vẫn thắng gọn. Người hiểu vận thắng bằng thời; kẻ không hiểu vận thua vì vội.
Tái sinh chu kỳ – giá trị thật của gà hay
Một con gà chỉ đánh hay một trận không gọi là kê quý. Gà quý là gà tái sinh được nhiều chu kỳ vận. Đánh xong biết nghỉ, nghỉ xong biết lên lại, lên lại mà không biến dạng lực.
Kê thủ giữ được chu kỳ cho gà chính là người nắm được tinh hoa Kinh Kê Diễn Nghĩa. Không cần gà dị tướng, không cần huyết lạ, chỉ cần đúng vận – đúng nhịp – đúng thời.
Lời kết: đọc Kinh để hiểu vận, không để khoe thuật
Phần tiếp theo của Kinh Kê Diễn Nghĩa không dạy chiêu, không dạy đòn, không nói thần bí. Nó dạy cách nhìn thời gian như một phần của chiến thuật. Ai đọc mà chỉ tìm mẹo sẽ thấy mơ hồ; ai đọc để hiểu vận sẽ thấy rõ đường đi.
Chiến kê cũng như con người: sinh ra – lớn lên – bộc phát – lắng lại – rồi tái sinh. Hiểu được chu kỳ ấy, người nuôi không còn lo được – mất, thắng – thua. Bởi khi đã giữ được vận, thắng chỉ là kết quả, không còn là mục tiêu.